Een Martha-complex

Een tijdje geleden trok iets mijn aandacht. Op vrijdagavond vieren wij bij ons thuis iets wat we ‘Sjabbes’ noemen. Naar de verbastering van het Jiddische woord voor Sjabbat. Zoals je weet begint dat voor de praktiserende Joden op vrijdagavond. Nou wil ik niet doen alsof ik Roomser ben dan de paus en naast de zondagsrust ook de Sabbat in ere hou. De traditie ontstond ooit eens toen ik als hongerige twintiger in Amsterdam woonde en bijna iedere vrijdagavond door mijn broer en zijn vrouw werd uitgenodigd voor het avondeten. Meestal bestelden we wat en koos ieder waar ie zin in had. Mijn keus viel vaak op cheeseburgers (niet kosher overigens).

Oké oké, het lijkt misschien meer op een traditionele Sabbat dan gedacht

In de tussentijd ontmoette ik Cara, verhuisde ik terug naar Tiel en ben ik recent vader geworden. Maar de vrijdagse traditie is eigenlijk altijd gebleven. Hoe ziet dat er dan uit, vraag je je af? Ik vertel het je, het lijkt eigenlijk in bijna niets op een traditionele Sabbat. Behalve dan de sabbatskaarsen, die traditiegetrouw door de vrouw des huizes worden aangestoken terwijl ze in gebed een zegen uitspreekt over de avond en haar gezin. Het heerlijke eten (overigens nog steeds vaak cheeseburgers, nu huisgemaakt), goede wijn, gezelligheid 😉 en een moment waarop ik uit de Bijbel lees en bid. Oké oké, het lijkt misschien meer op een traditionele Sabbat dan gedacht, maar met het grote verschil dat we ons fornuis gewoon gebruiken en de lampen aan en uit zetten. Oh ja, en ik lees naast een Psalm ook een hoofdstuk uit het Nieuwe Testament.

Traditioooon, tradition!

Waarom vertel ik je dit allemaal? Simpel, om twee redenen. 1) Je zou zelf ook zo’n traditie moeten beginnen. 2) Johannes 11.

We kennen het verhaal van Martha en Maria maar al te goed. Maria – Duimpje omhoog. Martha – Duimpje omlaag. In essentie komt het daar vaak wel op neer. En op basis van Lukas 10 is dat ook een terechte conclusie. Terwijl Jezus op doorreis is ontvangt Martha (goed opletten) Hem in haar huis. Misschien wel voor een traditionele Sjabbes. Hoe dan ook, er is veel werk te doen Maar, denkt ze: “Geen punt, we zijn met z’n tweeën dus dat komt wel goed.” Wat blijkt, terwijl zij druk is met bedienen [Grieks: Diakonein] zit haar zusje… Ik weet ook niet waarom maar ik heb dit verhaal altijd gelezen met Maria als kleiner zusje in m’n achterhoofd. Maria heeft toch een soort kleinerzusjeachtige-vibe over zich in het verhaal, al wordt het volgens mij nergens gespecificeerd. Maar goed… Haar zusje zit, waarschijnlijk met de andere gasten, aan de voeten van Jezus naar Hem te luisteren. Dat brengt Martha niet alleen flink in de problemen, maar zou haar bij de buren ook nog eens een slechte reputatie op kunnen leveren. Ik weet niet hoe het met jullie zit, maar dat was bij mij thuis, en is in de Roemeense cultuur nog steeds, een grote schande. Dus stapt ze zelfverzekerd naar Jezus en vraagt Hem er iets aan te doen. Jezus doorziet dit uiterlijk vertoon uiteraard direct en stelt orde op zaken. Maar niet in het voordeel van Martha. Zoals met alles wat Jezus op aarde heeft gedaan, herstelt Hij ook hier de juiste hiërarchie. Hij vertelt haar dat er maar één ding nodig [Grieks: Chraomai] is. En het woord hiervoor in de context van de cultuur waarin zij leefden, slaat direct terug op het runnen van een goed huishouden. Martha leert een wijze les.

Maria heeft toch een soort kleinerzusjeachtige-vibe over zich in het verhaal

Martha 2.0

En op een vrijdagavond las ik traditiegetrouw een Psalm en een hoofdstuk uit het Nieuwe Testament. En wat denk je? In Johannes 11 las ik weer over diezelfde Martha en Maria (en Lazarus). Maar in dit verhaal was Martha helemaal niet de schlemiel. Voor wie het even niet zo snel paraat heeft, Johannes 11 gaat over de dood en opwekking van Lazarus. Juist ik hoor je denken, dat is nogal een olifant in de kamer. En toch viel mij deze avond iets anders op aan dit verhaal. Vanaf vers 20 lezen we iets buitengewoons over Martha. Terwijl de zussen, na de dood van hun broer, heel verdrietig thuis zitten, horen ze dat Jezus er eindelijk aankomt! Als jij zou moeten raden wie van de twee zussen bij het horen van dat nieuws Jezus direct tegemoet ging, wie zou je dan kiezen? Als je zachtjes in je hoofd Maria hebt gezegd dan heb je het goe….. goed mis! Het was Martha, en alsof dat nog niet duidelijk genoeg was staat er letterlijk achter dat Maria in huis bleef zitten. En het wordt nog veel mooier. Na wat een bijzondere en bijna bizarre interactie met Jezus moet zijn geweest stelt Hij haar een vraag: “Jezus zei tegen haar: Ik ben de Opstanding en het Leven; wie in Mij gelooft, zal leven, ook al was hij gestorven, en ieder die leeft en in Mij gelooft, zal niet sterven in eeuwigheid. Gelooft u dat?”

Ons kennende zouden we wellicht een volmondig JA geroepen hebben, maar Martha’s antwoord is wonderlijk, en ik denk niet toevallig: “Ja, Heere, ik geloof dat U de Christus bent, de Zoon van God, Die in de wereld komen zou.” Ik weet niet hoe het met jou zit, maar hierbij moet je toch gelijk aan iets anders denken of niet? Inderdaad, even daarvoor en misschien wel zelfs rond dezelfde periode, lezen we in Mattheus 16 dat Jezus aan zijn discipelen vraagt wie zij denken dat Hij is. Petrus neemt het woord en met letterlijk dezelfde woorden zegt hij: “U bent de Christus, de Zoon van de levende God.” En we weten allemaal wat Jezus vervolgens daarop reageert: “…vlees en bloed hebben u dat niet geopenbaard, maar Mijn Vader, Die in de hemelen is.”

De langverwachte Messias

Wat wij dus hier in Johannes 11 zojuist gelezen hebben is de onmiskenbare belijdenis van Martha. Zij weet wie Jezus is. Ons woord voor Christus is afgeleid van het Griekse woord Christos en dat betekent niks meer of minder dan het Hebreeuwse Messias. Wat zij hier letterlijk zegt, is dat zij gelooft en dus ook hardop durft te belijden dat Jezus degene is waar zij, Maria, Lazarus en het hele Joodse volk al eeuwen op wachten. Laat dat even tot je doordringen. Zij wéét wie Jezus is.

Wat ik hiermee wil zeggen is, dat we onszelf soms wel ernstig overschatten

We zijn ons als individuen, en misschien ook wel als kerk zo gaan identificeren met Maria dat ik soms het gevoel krijg dat we onze eigen inactiviteit vaak heel vroom goedpraten met het Maria-argument. En dat terwijl we meestal vergeten dat we in de Bijbelse verhalen waarin we onszelf maar al te graag teruglezen eerder de Petrus zijn die Jezus verloochent dan de Petrus op eerste Pinksterdag. Wat ik hiermee wil zeggen is, dat we onszelf soms wel ernstig overschatten en daarmee ook de wonderlijke diepte van een echte ervaring mét of een les ván Jezus mislopen. En daar bovenop onze werken óók nog achterblijven. Niet de Martha van Johannes 11 maar ook niet de Martha van Lukas 10.

Ora et labora

Ik zou jullie, en daarmee ook mezelf, graag willen aansporen om weer eens wat meer van onze innerlijke Martha te laten zien. En nou moet je niet denken dat ik dit betoog heb gehouden met het oog op de openstaande taken in onze kerk. Nee, de kerk redt zich al meer dan 2000 jaar en onder ergere omstandigheden dan geen crèche of koffieschenkers en zal dat ook prima blijven doen. Ik denk eerder aan: familie, kerkgezellen, buren, collega’s of vreemdelingen die net wat meer van je tijd/aandacht/inzet vragen dan je eigenlijk van plan was om te geven. Je begrijpt wel dat, toen in een van de afgelopen preken het woord Martha-complex werd geïntroduceerd, mijn oren spitsten. Ik zou bijna wensen dat we een voorzichtig Martha-complex mogen ontwikkelen. Waarbij we bekend komen te staan om de onuitputtelijke liefde van onze Heer Jezus, de Christus. En waarbij we van de onnoemlijke en onverdiende zegeningen in ons leven uitdelen. Dat we daarmee onze omgeving en iedereen waarmee we in contact komen, om in het thema te blijven, mogen voeden.

Ps. In Johannes 11:40 moet Jezus Martha toch ook nóg eens herinneren aan haar eigen geloof en belijdenis! Wat een heerlijke, menselijke voetnoot in zo’n geweldig verhaal. Mocht je ooit twijfelen aan de echtheid van de Bijbel denk dan maar eens aan de authenticiteit van vers 40. De meeste wereldreligies hadden zoiets waarschijnlijk direct uit hun heilige boeken geschrapt, wat ondenkbaar. Maar niet de Bijbel. Denk maar eens hoe jijzelf gereageerd zou hebben, vast precies zoals Martha.

_Noten:
https://youtu.be/kDtabTufxao?si=2SjSV72L1EI9k7Vc&t=53